Zagreb se na svojim zidovima smije, protestira, mudruje, ljubuje, ljuti… Šetajući gradom možete pratiti mijene političkih građanskih mobilizacija.
Zagreb se na svojim zidovima smije, protestira, mudruje, ljubuje, ljuti… Šetajući gradom možete pratiti mijene političkih građanskih mobilizacija, poput, sad već gotovo zaboravljenih bitki BBB-a pretočenih u “Mamiću odlazi” i “Nije na prodaju”, preko pomalo zamrlih pandemijskih “Infarkt kakav da je, od Pfizera je” koji su evoluirali u sarkazam “Pa i karonavirus je bolje društvo od nas…” Da je predizborno vrijeme, podsjećaju nas “Tomaševiću odlazi” i varijacije na temu. Zidovi su megafon za manjinske glasove, platforma koja osigurava vidljivost posebice onima koji zastupaju stavove suprotne onima na vlasti i u srednjestrujaškim medijima: brojnost “Free Palestine” kao da želi opovrgnuti teško shvatljivu službenu podršku Izraelu. Poput velike offline društvene mreže nudi mogućnost neposredne reakcije na aktualna događanja. Tako se u vrijeme dovršavanja ovog teksta, baš kad sam pomislila kako nema novijih političkih grafita, pojavio “Jebeš rat.” U lice anušićima koji bi se tuđim tijelima junačili na dalekim frontovima. U istom smjeru ide i šablonom ispisan “U dupe Europe”.
Zidovi govore sočnim, nesputanim jezikom ulice, pokazujući srednji prst sugrađanskoj uljudbi: “Koji kurac?” pita se Jagićeva. Iskreno me nasmijao felinijevski “Gizobilizo” u Klaićevoj i prizvao u sjećanje legendarnu scenu iz Amarcorda: “Voglio una donna”. Ironijski ga dopunjuje “Ništa ljubaf samo zekz” u Ozaljskoj i šaljivi “Izbrckat ću te” u Paškoj. Zidovi, nasuprot heteronormativnoj stezi, slave queer seksualnost: “Anal queen forever” u Savskoj i sofisticiraniji: “Be queer – do crime – go vegan – eat pussy” u Austrijskoj. Ipak, ako ne računamo sveprisutne grafičke prikaze penisa, mnogobrojniji su grafiti koji na razne načine izjavljuju ljubav. Najprisutniji su jednostavni “Bambi (Ines, Ana, Toni…) čoeče volim te” izvedeni sprejem, kredom, ugrebani u fasade, u malom i velikom formatu. No, ljubav se u Zagrebu izjavljuje i poetski: “Ti i ja 3112 metara iznad neba” u Hochmanovoj, autoironijski “Lijepo je biti nečija budala”, fakinski “Ništa ne govori, volim te kao malo vandalizma!” ali i empatički pobožno: “Dragi Bože podari joj razumijevanja za budale na poslu” na Mostu mladosti. Kao što izjavljuju ljubav, grafiti bilježe i razlaze, poput sjetnog “znam da si krenuo dalje – al falimo mi “mi” – baš si neki”. Zidovi dopuštaju i ljutnju “Jesi ti lud dečko?” dopunjeno istim žutim sprejom “Mrzim tvoje pretke” u Klaićevoj. Osim romantične, na zidovima ima mjesta i za druge vrste ljubavi, poput dirljivog “Mama : rak = 1:0” u Vlaškoj i tužnog “Očevi bez djece” u Adžijinoj.
Zidovi ponekad osvetnički denunciraju: “Ena je kurva”, “Đuro je gay” ili “Fifi druker”, otkrivajući rukopis mlađih grafitera. Na njima ima mjesta i za prve filozofske refleksije “U moru univerzalija budi unikat” kod Zagrepčanke u Savskoj, ili “Mi se rodimo da budemo ljudi” u pothodniku na Kvatriću. Sličnu poruku šalju i “Budi svoj” i “Make first step” uz anarhističko A u krugu. Da zidovi ozbiljnije studiraju filozofiju svjedoče: “Ahilej će stići kornjaču, kad ja prestanem voljeti filozofiju”. Na drugom kraju grada zid odgovara: “Sokrat je bio ružan, Aristotel je secirao žabu, a Ahilej nikada neće stići kornjaču”.
Nekad brojni anarhistički i punk grafiti, danas se mogu vidjeti tek u blizini mjesta poput Medike, Klaonice, Močvare, iako po gradu još opstaju A.C.A.B (All Cops Are Bastards), zaokruženo A ili “FCK NZS”. No, društvena kritika na zagrebačkim ulicama nije nestala: “Never trust the hype.” u Vlaškoj sjajno poentira aktualne analize hype-ekonomije Elona Muska i domaćih inačica. Netko dodaje “Sve je laž pohlepa i “dobra reklama”, drugi rezignirano uzvraća “Prazan život” a treći sličicom molotovljeva koktela poziva “Spalimo kapitalizam”. Četvrti poručuje “You dont need money”. Na istom tragu jedna cigla u Trakošćanskoj šapuće “Treba nam manje svega”, a kontejner u Savskoj rezolutno “Ma idem pješke”, dok se Zvonimirova podruguje “Nizke cene veliki prihranki!”. Da situacija nije bezazlena podsjeća kredom ispisan “Imam doma šta za jest!” u Frankopanskoj.
Konceptualni serijal “Tinder i ljubav”, “Jeben i pošten”, “Državna firma i stručnost” ispisan urednim crnim slovima uz pomoć šablone, kontrastiraju slobodne asocijacije razumljive samo njihovim autori/cama: “kramp”, “fritula”, “šljokice”, “ćevapi”…
Zidovi se bez ustručavanja podruguju nouveau rich poput ispisanog “Bakićev bik” tik do ostakljenog prizemlja zgrade u Preradovićevoj u kojem se doista, na ponos vlasnika, nalazi moćna skulptura (priznajem, volim ju pogledati). Njihov sarkazam ne štedi ni vlasti poput, ne tako davnog, “Sretna i vesela inflacija” u Savskoj. Oni prozivaju “Di su pare?”
Njihov govor zna biti dvosmislen. Subvertira značenja kao “Za umjetnost spremni” na Krvavom mostu ili “Delam” u Puljskoj. Ismijava srednjestrujaške strahove: “Netko vam je stavio drogu u heroin!!!” na Super Andriji ili “Droga jede malu djecu” na Markuševačkoj. Mada se češće pozitivno referiraju na likove i teme iz popularne kulture, poput citata “Pjevajte nešto ljubavno” ili tek imena stripovskih i filmskih junaka kao “Đejms Din” ili “Spock” na Jankomirskoj, njihov ikonoklazam ne zaobilazi ni općeprihvaćena mjesta pop kulture: “Miki Maus je štakor” u Kordunskoj. Ali njihova transgresija zna prijeći i na mračnu stranu.
I dok su mi oči pune duhovitih, začudnih, pametnih, sjetnih, šašavih zagrebačkih priča, a noge već pomalo umorne, prenu me zidovi u braće Domani koji prijete “Mrzim Split” i “Ubi tovara”, naravno s ušatim U. Ta otvorena mržnja mi je ipak manje zlokobna od BBB-plavim slovima ispisanim “Di ste svinje” u Maksimirskoj, blizu stadiona. Ali zidovi imaju odgovor i na to: “Čistunci” u Kačićevoj, u kojem se ušato U podruguje svima koji bi “čistili” grad od drugih i drugačijih. Tek nekoliko metara južnije odlučni “Ideš u gepek” mi opet popravlja raspoloženje.
Na povratku doma, zidić kod Vjesnika u Savskoj mi namigne: “Nego, što kaže?”
